Voor onze serie Vrije geest, gesprekken met denkers die platgetreden paden vermijden, interviewde Daniël Mulder afgelopen voorjaar poolreiziger, klimaatjournalist en filmmaker Bernice Notenboom. Naar aanleiding van het verschijnen van haar boek ‘Arctica, mijn biografie van de Noordpool’ publiceren we een paar bijzondere passages uit het interview van Seasons met Bernice Notenboom.
Poolreiziger Bernice Notenboom: ‘De Noordpool is mijn grote liefde’
Bernice Notenboom in het kort
Bernice Notenboom heeft een passie voor sneeuw, ijs en avontuur. Ze maakte verschillende expedities door de meest koude en ongerepte streken van de wereld, zoals Siberië en de Noordpool. In 2008 was ze de eerste Nederlandse vrouw die de Zuidpool bereikte. Ook beklom ze de Mount Everest. Ze schreef er in 2010 het boek Tegenpolen over. Tijdens haar avonturen zag ze hoe gevoelig de polen zijn voor klimaatverandering. Als klimaatjournalist maakte ze voor de VPRO het programma Klimaatjagers. En voor haar 2-graden-expeditie stond ze in 2017 met de top van het Nederlandse bedrijfsleven op Spitsbergen. In de Duurzame 100-lijst die dagblad Trouw jaarlijks publiceert, staat ze op plek zes. Haar boek Arctica ligt nu in de winkel.
Passages uit het interview van Seasons met Bernice:
‘Ik voel me overal thuis’
Bernice Notenboom: “Even deze bos bloemen op een vaas zetten. Hmmm, ruik je die lelies, heerlijk toch? Altijd wanneer ik in Nederland ben koop ik bloemen. In Canada, waar ik ook een deel van het jaar woon, is het lastiger zulke mooie, betaalbare boeketten te vinden. Ik voel mij overal thuis, ik heb niet één plek op aarde waar ik naar verlang wanneer ik op reis ben. Wat dat betreft heb ik nomadische genen. In Fernie in Canada staan mijn spullen, dus als je dat definieert als thuis, dan is dat mijn thuis. Daar woon ik in het bos en kan ik zo de bergen in als ik wil. Als ik mijn huis uit stap zit ik tussen de beren en de wolven. Voor mij is dat puur geluk.”
‘In de Zwiterse bergen is mijn liefde ontstaan voor avontuur’
“Ik ben opgegroeid in een buitenwijk van Rotterdam. De vakanties gingen naar de Zwitserse bergen. Daar is mijn liefde ontstaan voor klimmen, skiën en avontuur. Op mijn zestiende ben ik begonnen met alpinisme. Om zo veel mogelijk in de bergen te kunnen zijn, nam ik een zomerbaantje in de Alpen om maar te kunnen klimmen. Na mijn studie wetenschapscommunicatie in Amsterdam heb ik in Colorado gestudeerd, ook daar zocht ik weer de bergen op om te skiën. Bergen vormen een belangrijk onderdeel van mijn leven.” 
‘Ik reis nooit zomaar, aan elke reis koppel ik een project’
“Ik heb ontzettend veel gereisd, van skiën door Siberië tot en met kanoën over de Niger in Afrika. Ik reis nooit zomaar, aan elke reis koppel ik een project. Toch merk ik nu ik ouder word dat die enorme reisdrang om de wereld te ontdekken afneemt. Fysiek is het ook zwaar om continu onderweg te zijn; het maakt je heel onrustig. Ik ben blij dat ik veel van de wereld heb gezien, maar het reizen is meer ondergeschikt geworden aan wat ik nu doe: films maken, lezingen geven, duurzaamheid onder de aandacht brengen.”
‘Zo extreem en veranderlijk’
“De Noordpool is mijn grote liefde. Het is er zo extreem en veranderlijk. IJsschotsen botsen op elkaar, er zijn ijsberen en als het 40 graden onder nul is dan kraakt alles. Dat wrange, knerpende geluid van ijs maakt het heel voorstelbaar dat alles op aarde kapot kan. En als de wind sneeuw over het ijs jaagt, dan zie je hoe zo’n landschap wordt gevormd.”
‘Hartverscheurend’
“Het arctische zee-ijs is ook waanzinnig om te zien. In april staat de zon nog heel laag en is het licht nog flauw. Dan zie je pasteltinten, zoals lichtblauw, lila en geel die je alleen aan de Noordpool kunt zien. Visueel is het een wonderlandschap. Het is dan ook hartverscheurend om te zien dat mijn geliefde landschap langzaam verdwijnt door klimaatverandering. Ik realiseer me dat de kans dat ik de Noordpool kan bezoeken steeds kleiner wordt omdat het ijs dunner en onbetrouwbaarder wordt. Maar als ik daar ben kijk ik niet somber om mij heen, ik geniet vooral van de schoonheid van het landschap.”
Eén lange meditatietocht
“Op de Noordpool zijn is zo intens dat je van minuut tot minuut bezig bent met overleven: loop ik op koers, zijn er ijsberen, zitten er scheuren in het ijs. Steeds moet je alert zijn en nadenken over de gevolgen van je acties. Antarctica is daarmee vergeleken oersaai. Je kunt er niet afdrijven, er zijn geen gevaarlijke dieren, er is niets dat je van buitenaf prikkelt. Maar juist dat maakt Antarctica ook zo speciaal; je voert er continu een innerlijke strijd met jezelf. Elke dag weer loop je urenlang in stilte en komen gedachten en gevoelens voorbij. Alles komt en gaat, het is een lange meditatietocht. Uiteindelijk leer je jezelf heel goed kennen en krijg je vrede met wie je bent.”
‘Ik hou van kou’
“Vind je het hier koud? Dan moet je het zeggen hoor, ik voel dat niet, ik hou van kou. De kou op Antarctica is makkelijker dan die op de Noordpool. De zon geeft daar namelijk meer warmte. Op de Noordpool is de kou altijd waterig. Je loopt daar op een bevroren oceaan, dus de luchtvochtigheid is hoger. Daardoor kun je je kleren bijna niet drooghouden en heb je het bijna altijd koud. En als je ’s ochtends je bevroren kleren weer moet aantrekken, dan moet je wel even doorbijten. Eerlijk is eerlijk: als het tien dagen 40 graden onder nul is geweest dan ben ik het ook zat hoor. Maar de ontberingen zijn te doorstaan doordat je weet dat het tijdelijk is. Ik weet dat ik weer weg kan. Mijn sterke punt is: ik relativeer snel.” 
‘Zo duurzaam mogelijk leven’
“Door mijn poolreizen besef ik hoe snel de aarde verandert door de opwarming. Daarom gaat klimaatverandering mij zo aan het hart. Ik leef zo duurzaam mogelijk: ik eet vegetarisch, koop lokale producten en reis per openbaar vervoer naar lezingen en afspraken. Tijdrovend ja, maar dat heb ik er voor over. Omdat ik in Canada woon is vliegen mijn grote milieuzonde. Ik probeer dat zo min mogelijk te doen, want ik weet: een enkeltje Amsterdam-New York zorgt voor 3 m² smeltend zee-ijs door CO₂-uitstoot.”
‘Daarom heb ik CEO’s meegenomen naar Spitsbergen’
“Toch denk ik geen seconde dat wij als burgers de planeet kunnen redden door ledlampen te gebruiken of de bandenspanning van je auto te verhogen. De grote vervuilers zijn de kolencentrales, industrieën, zeeschepen en het vliegverkeer. Die stoten enorme hoeveelheden CO₂ uit. Daar ligt de winst en daarom heb ik in 2017 de CEO’s van onder meer ING, NS en het Rotterdamse Havenbedrijf meegenomen naar Spitsbergen. Daar zagen ze de gevolgen met eigen ogen en dat heeft impact gemaakt. In 2018 ga ik weer, met onder meer bankiers en verzekeraars. Dat zijn de mensen die beslissen over duurzame investeringen.”
‘Opwarming zie je niet, je ruikt het niet’
“Het opwarmen van de aarde is abstract. Je ziet het meestal niet, je ruikt het niet, je gaat er niet van hoesten. Het laat zich zo lastig verbeelden. Zegt het jou iets, 1,8 biljoen ton CO₂-uitstoot? Het zijn verlammende cijfers. Steeds weer horen we dat het verkeerd gaat en toch krijgen we het klimaatprobleem niet tussen onze oren.”
‘Waar was je toen de grootste ijsplaat ooit afbrak?’
“Iedereen weet waar hij was toen de Berlijnse Muur viel of de vliegtuigen in de WTC-gebouwen vlogen. Maar niemand kan zich herinneren waar hij was toen bekend werd dat de grootste ijsplaat ooit, Larson C genaamd, was afgebroken op Antarctica. Op een of andere manier registreren we het als onbelangrijk. Het is ook wel te begrijpen: de mens maakt voor het eerst mee dat het klimaat zo snel en radicaal verandert. Het is onbekend terrein. Natuurlijk word ik soms wanhopig, maar ik blijf het als mijn missie zien om dit verhaal te vertellen. Ik kan niet anders, er is namelijk geen weg meer terug.”
Tot slot Bernice Notenboom over haar boek Arctica
Toen vorig voorjaar het interview voor Seasons plaatsvond, was Bernice Notenboom nog volop bezig aan haar boek. Bernice: “‘Arctica’ moet een biografie van de Noordpool worden. Omdat de Noordpool geen eigen stem heeft, heb ik de plek van het ijs ingenomen en vertel het levensverhaal, maar dan wel gedacht vanuit de mens. De ontstaansgeschiedenis, verhalen van oude pooljagers en natuurlijk mijn eigen ervaring komen aan bod. Het overkoepelende verhaal gaat over hoe snel de Noordpool verandert door de uitstoot van onder meer CO₂. De Noordpool is belangrijk voor het reguleren van het wereldklimaat; het is de airconditioning van de wereld. Als we de temperatuur omhoog draaien smelt het ijs. Dat heeft gevolgen voor iedereen.” Kijk voor meer informatie en adembenemende filmpjes van haar tochten op www.bernicenotenboom.com Interview: Daniël Mulder | Fotografie: Lode Greven
Lees ook:
Avonturier, fotograaf, auteur en vrije geest Jolanda Linschooten Vrije geest: Arita Baaijens Vrije geest – Joshua van Eijndhoven
