Het enigszins keurige imago van de gladiool vervliegt direct bij het zien van de zwierige, kleurrijke velden op de kwekerij van Hermien Challa. Ze kweekt de prachtigste rassen, waaronder de speelse dwerggladiolen.
Het gladiolenveld van Hermien Challa in het Gelderse Laag-Soeren ligt er stralend bij. De lange bloemenlinten verlopen van zalmroze en naar violetblauw, dieprood en donkerpaars, zo ver het oog reikt. De grijsgroene, zwaardvormige bladeren, nog nat van de dauw, hebben een zilveren silhouet in de lage augustuszon. Sommige bloemen zijn zo topzwaar dat de stelen licht doorbuigen over de smalle paden. Het geeft het effect van bloeiende erehagen.
Op 2000 m² plantte Hermien zo’n tweehonderd verschillende ‘zwaardlelies’ soort bij soort bij elkaar. De meeste hebben hun bloeipiek bijna bereikt. Alle vazen op de kwekerij zijn al gevuld en binnenkort mogen ook tuinbezoekers armen vol komen plukken tijdens het jaarlijkse Gladiolenfestijn. Voor Hermien het hoogtepunt van het jaar. “Bloemen roepen emotie op en dat levert vaak mooie gesprekken. Ik vind het ook erg leuk om te zien hoe iedereen hier altijd loopt te mengen, waardoor heel vrolijke, bonte boeketten ontstaan.”
Kraaltjes oogsten
Het kweekveld naast het Veluwse boerderijtje van Hermien is de bloeiende erfenis van haar jarenlange selectiewerk. Als ‘hybridiseur’ staat haar naam achter tientallen introducties in de gladiolenwereld. Zoals de oranjerode ‘Walk of the World’, geselecteerd ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Nijmeegse Vierdaagse. Ook de zachtroze ‘Fortarosa’ en lila gemêleerde ‘Violet King’ komen uit haar koker. Of liever gezegd; uit haar kistje.
“Mijn oom stelde ooit een houten kistje voor me samen voor mijn veredelingsgereedschap. In plastic flesjes verzamelde ik stuifmeel van een geselecteerde vaderplant. Zodra dat droog was, bracht ik het met een penseeltje aan op de stamper van een moederplant. Na het rooien van de moederplant in de herfst, oogstte ik de kraaltjes. Deze nakomelingen zaaide ik dan uit in mei. Het leverde gemiddeld zo’n twintigduizend zaailingen op. Daar hield ik na tien jaar – met een beetje geluk – twee geschikte rassen aan over.”
Oog voor mutanten
Officieel is Hermien vanwege haar leeftijd gestopt met het veredelen. Maar tijdens een wandeling door het veld dwaalt haar blik steeds af naar ‘onregelmatigheden’. Want behalve een met de hand gekruiste zaailing kan ook een ‘mutant’ weleens het begin zijn van een bijzonder nieuw ras. Zo trof ze ooit een witte gladiool aan in een roze bed. “Tot mijn verrassing bloeiden de kraaltjes in het tweede jaar allemaal wit. Inmiddels is dit een van de mooiste witte, grootbloemige gladiolen, ‘Serena’.
Als veredelaar verkoopt Hermien gladiolenrassen aan onder meer bollentelers en bloemenkwekers. Die mogen hun favorieten zelf komen uitzoeken op het veld, dat tijdens de zomermaanden een soort bloeiende catalogus is. “Vorig jaar liep ik hier rond met de Engelse tuinexpert en BBC-presentatrice Sarah Raven. Ze heeft een eigen collectie plukbloemen en viel als een blok voor een karmozijnkleurige gladiool met een opvallende, vuurrode blos.”
Na de verkoop van een ras, houdt Hermien de gladiool in haar collectie voor het genetische materiaal. Zo kan ze bij het kruisen teruggrijpen op een soort die zich al heeft bewezen. “‘Priscilla’ bijvoorbeeld, een wit met roze gladiool met een heel evenwichtige en krachtige opbouw op een kaarsrechte steel. Echt een topper voor de snijteelt. Daar zijn weer goede nieuwe rassen uit voortgekomen.”
Sierlijk en verfijnd
Hermien wandelt naar een bed waar de gladiolen een maatje kleiner zijn dan gemiddeld. Ook de ‘veren’, zoals de bloemstelen worden genoemd, zijn korter en de bloemen verfijnder dan de klassieke vierdaagse bloem. Deze ‘nanussen’ of dwerggladiolen worden maximaal 40 centimeter hoog. “In de natuur in Zuid-Afrika zie je allemaal van dit soort formaatjes. Ze hebben vaak heel sierlijke bloemen. Heel anders dan de grote gladiolen zoals wij ze kennen als snijbloem. Eigenlijk is daar niets natuurlijks aan. Die zogenaamde hybriden zijn speciaal voor de handel door en door gekruist. Want: hoe groter de bloem hoe mooier, was heel lang het credo.”
Aanvankelijk selecteerde Hermien als freelancer kleinbloemige soorten. Ze reisde meerdere keren naar Zuid-Afrika om sterk genetisch materiaal te verzamelen. “Helaas was er weinig belangstelling vanuit de markt voor die kleine rassen.” Hermien specialiseerde zich daarna in het inbouwen van resistentie bij nieuwe grootbloemige rassen. Op die manier zijn minder gewasbeschermingsmiddelen nodig om ziekten en plagen te bestrijden. Ook selecteerde ze gladiolen op heel praktische eigenschappen als de snijdbaarheid en de kwetsbaarheid in het vervoer. “Dat vond ik wel dubbel. Want waar leg je de grens? Lange tijd wilden telers alleen gladiolen met heel zuivere bloemen. Er mocht geen vlekje in zitten. En ze moesten kaarsrecht zijn. De gladiool heeft nog steeds last van dat imago van een haast kunstmatige bloem.”
Imago veranderen
Hermiens hart gaat nog altijd uit naar de kleine, natuurlijke gladiolen. Vooral omdat ze zich zo mooi laten combineren in de border. “Ik ben een tuinliefhebber en zie hoe mooi ze het daar doen tussen vaste planten als Crocosmia en siergrassen. Ik heb dan ook geprobeerd om het imago van de gladiool te veranderen door toch juist kleine rassen te selecteren met een levendig karakter. Soorten die niet stijf in het gelid staan, maar juist zwierig en speels zijn.”
Ook zocht Hermien heel bewust naar bloemen met een bijzonder kleurverloop of een tekening. “In het begin durfde geen teler het aan. Maar inmiddels heeft er gelukkig een omslag plaatsgevonden. Telers hebben meer oog voor natuurlijke gladiolen. Ook omdat de consument vaker vraagt naar mooie, gemengde pluk- en veldboeketten. Die kleinbloemige gladiolen laten zich daarin goed combineren. Ook worden ze steeds vaker toegepast in tuinen als een soort vaste plant, net als Crocosmia.”
Aan de weg staat een enorm boeket gladiolen om bezoekers te verwelkomen. Hermien mengde het boeket met eenjarigen die ze voor het mooie plaatje zaait, zoals de sierlijke aren van de amarant.
Volharding en overwinning
Tussen alle felgekleurde bloemen staan ook al de eerste uitgebloeide stelen. De grijsbruine zaaddozen staan er ondanks de regen van de afgelopen dagen nog mooi bij. “Er zit zó’n kracht in die plant. Niet voor niets was het de bloem van de gladiatoren; hij staat voor volharding en overwinning. Zelfs de zaaddozen zijn sterk. En kijk eens hoe decoratief!”
Aan het begin van een nieuwe rij staat een groepje van Hermiens favorieten. Het zijn kruisingen met Abessijnse gladiolen, roze met paarse spikkels. Ze ruiken verrassend genoeg heerlijk zoet naar een familielid, de fresia. “Dit zijn hartstikke leuke dingetjes voor in een tuin.” Verderop staan kleine gladiolen met orchideeachtige bloemen; lila met witte biesjes. Het zijn botanische gladiolen die niet door mensenhanden zijn gekruist. “Het zijn toch net vlindertjes?” zegt Hermien vertederd. “Als ik heel eerlijk ben, vind ik dit soort wilde gladiolen het allermooist. Al kan ik dat natuurlijk éigenlijk niet zeggen als veredelaar.”
Over Hermien
Hermien Challa (71) studeerde aan de Landbouwhogeschool in Wageningen en specialiseerde zich in het veredelen van planten. Na de rozen en Crocosmia’s kwamen gladiolen op haar pad. En niet voor het eerst. “Ik heb nog een foto van mezelf waar ik als klein meisje voor een groot gladiolenbed sta in de tuin van mijn vader. Voor een boer was het in die tijd heel bijzonder om zo veel snijbloemen te hebben. Hij was eigenlijk ook liever bloemist geworden, maar dat lukte niet in de oorlog. Mijn moeder was al net zo’n plantengek. Ik heb die fascinatie dus heel erg vanuit huis meegekregen.”
Gladiolenfestijn: 13-14 & 20-21 augustus
Benieuwd naar de gladiolenzee van Hermien Challa? Op twee weekenden in augustus (13-14 en 20-21) houdt ze het Gladiolenfestijn. Hierbij kun je ook zelf bloemen plukken. Voor groepen en tuinclubs (maximaal 12 personen) verzorgt ze rondleidingen op afspraak. Zie challagladiolen.nl.
CREDITS: TEKST MIRJAM ENZERINK | FOTOGRAFIE GEA LAAR
Meer lezen
Gladiolen zijn prachtig – maar we zijn ook onverminderd fan van dahlia’s. Met hun kleurenpracht en verscheidenheid aan vormen fleuren ze je tuin en balkon tot diep in de herfst op. Dit zijn onze 10 lievelingsdahlia’s – en hier bestel je ze.
