Ze houden het gras kort en eten de restjes op: de varkens van schrijver en groentekok Mme Zsazsa – echte naam Kim Leysen – horen bij het circulaire moestuinbestaan. Mme Zsazsa is dol op haar gezellige knorretjes, maar weet wel dat ze uit de weg moet springen als ze eten in het vizier krijgen. Welke rol spelen de varkens in jouw leven? “Man, kinderen, kippen, kalkoenen, een hond, katten en varkens, een giga moes- tuin, boeken, blogs, lezingen, fruit, groenten, groenten en nog eens groenten: dit is mijn leven. Hier word ik gelukkig van. Ik voel rust omdat alles zo goed op zijn plaats valt. De drie varkens – mama Molly, haar broer Joris en haar zoon Frats – spelen daar een onmisbare rol in. Zij zorgen ervoor dat de natuurlijke cirkel gesloten is. Ze houden het gras rond de fruitbomen in de boomgaard kort, ze eten courgettes, snijbiet, voederbieten en de tuinoverschotten op. Ze geven mest; die gaat op de composthoop samen met alle rest- en tuinafval. Die compost wordt het volgende jaar weer gebruikt om de grond te verrijken en dan begint de cirkel weer van voren af aan…” Nergens is hier een moddervlakte te zien, hoe kan dat? “Ja, bijna alle varkens maken van een tuin of een wei een uitgebreide moddervlakte. Er blijft geen sprietje groen meer over. Maar onze varkens zijn van het kune kune-ras, oorspronkelijk gehouden door de Maori in Nieuw-Zeeland, en Madame Zsazsa een van de weinige in hun soort die dit juist niet doen. Ze hebben een korte snuit en woelen daardoor niets om. Vroeger hadden we een grote paardenwei, toen we die wilden omtoveren in een moestuin en een deel boomgaard, zochten we een oplossing voor het gras onder de bomen. Schapen eten de schors van bomen op, varkens doen dat niet. Deze kune kune-varkens eten eigenlijk alleen maar heel beschaafd de sprietjes kort.” Gedragen ze zich verder ook beschaafd? “Nou nee, het blijven natuurlijk varkens. Ze houden van gras, maar ook van al het andere eten. Dus als er achter jou een emmer met eten staat, lopen ze je gewoon omver om erbij te kunnen. Ze zijn dan absoluut niet te leiden. Een keer waren ze per ongeluk toch in de moestuin beland, het heeft een dag gekost om ze op hun plaats terug te krijgen. Je kunt duwen en trekken wat je wilt, maar ze blijven rotsvast staan, klaar. Geen verhaal. De moestuin is goed omheind en de hekken blijven dicht, dat is een absolute voorwaarde.” Dus geen ravage bij jullie? “Heel soms toch wel. Er gaat een enkele keer iets mis. Ze mogen uiteraard niet in huis, maar ze weten op een of andere manier toch dat daar eten is. Als ze af en toe worden losgelaten in de achtertuin om ook daar het gras kort te eten, grijpen ze weleens de sporadische kans om naar binnen te glippen. Ze zijn enorm sterk en eenmaal binnen stoten ze álles om. Als ze denken dat er ergens ook maar iets eetbaars te vinden is, trekken ze dat naar zich toe. Jeroen is zo een keer thuisgekomen, ik was achter in de moestuin en de varkentjes hadden een heerlijke tijd binnen gehad. Natuurlijk is dat ook grappig. Je moet niet iemand zijn die dit niet aankan. We weten wat we ‘in huis’ hebben gehaald.” Houden jullie van de varkens? “Ja natuurlijk. Ze zijn extreem slim, heel zachtaardig. Ze willen altijd aandacht als je ergens rondloopt of ’s ochtends buitenkomt, dan willen ze geaaid en gekroeld worden, daar gaan ze lekker voor liggen. Ze zijn altijd samen en komen er met z’n drieën heel graag bij als wij buiten zitten. Maar ze lopen je dus ook gewoon omver, want ze zijn best bruut. Toen mijn dochter klein was, was dat voor haar niet fijn, nu weet ze dat ze aan de kant moet gaan als ze eraan komen. Ze lopen de hele dag met elkaar te knorren. Ik herken hun afzonderlijke geluid. Ze babbelen er vrolijk op los.” Ze zijn onafscheidelijk? “Varkens zijn absolute kuddedieren, ze kwijnen weg als ze alleen zijn. Ze hebben elkaar nodig en schurken altijd tegen elkaar aan. Het gelukkigst zijn ze buiten onder een boom op een plekje in de schaduw. Grappig genoeg leven ze bij ons in symbiose met de kippen. Ze eten de eieren van de kippen en een enkele kip slaapt ’s nachts óp een varken. Dit kan overigens ook tot gevaar voor de kippen leiden, want als de varkens omrollen kijken ze echt niet of de kip in de knel komt, hoe hard ze ook kakelt. Ik heb weleens een geplette kip aangetroffen. Dat is niet gemeen bedoeld, zo is de natuur. De varkens, die in de eerste stal liggen, vormen tegelijkertijd een buffer voor de vos die in de tweede stal een kippetje zou willen vangen. Hij moet door de eerste stal heen en bedenkt zich wel twee keer.” 
Eten de varkens de kippen niet op? “Alles wat beweegt laten ze – gelukkig – aan zich voorbijgaan. Al zou ik er niet zeker van zijn dat ze niet soms een kuikentje verorberen, zo’n lekker klein hapje. Zo gauw een dier dood is, ja, dan gaan ze er wel van eten. Tenslotte zijn varkens alleseters. In de wei is een poel waar ze op warme dagen in gaan liggen. Dan woelen ze met hun neus onder water zoals nijlpaarden dat doen, en eten ze wormen en larven. Het zijn dus zeker geen vegetariërs, al krijgen ze hier dus veel groenten. Bovendien krijgen ze er elke dag nog een beetje varkensvoer bij in de vorm van korrels.” Zijn de varkens voor de slacht? “Jarenlang was ik vegetariër, omdat ik er problemen mee had hoe er met dieren wordt omgegaan. Toch eet ik nu weer vlees, maar alleen het vlees van onze eigen kalkoenen en kippen. Soms eten we zwijn. Mijn man is jager en schiet in de bossen achter Roermond everzwijnen. Van deze en onze dieren weet ik dat ze een fijn leven hebben gehad: ze kregen de ruimte om te scharrelen en gezond te eten, geen stress. Zoals het hoort. Maar nee, Molly, Joris en Frats zijn er niet om gegeten te worden. Zij draaien mee in de biologische cirkel van de moestuin.” 
Mme Zsazsa
Onder het pseudoniem Mme Zsazsa schrijft Kim Leysen (42) blogs, boeken en columns voor kranten en tijdschriften, ze tekent en geeft lezingen: alles over haar immense moestuin van 1500 m2. Ze woont met haar man Jeroen, zonen Jef en Abel en dochter Toni in een boerderij in de Belgische Kempen. Kim zorgt voor de groenten (noem ze allemaal maar op: van courgette tot venkel, van sla tot bieten). Jeroen zorgt voor het vlees (kippen, kalkoenen en everzwijnen). In mei 2012 won Kim de prijs voor Personal Blog of the Year. Meer informatie: mmezsazsa.be en @mmezsazsa. 
CREDITS: TEKST GEMMA BOORMANS | FOTOGRAFIE CHRISTL EXELMANS
Meer mens & dier
- De veestapel van bosboeren Mariska Slot en Richard van Pelt is constant in beweging. De Tamworth varkens woelen bosbodems om en de Brandrode runderen begrazen natuurgebieden. Dicht bij uitvalsbasis De Boschhoeve in Nijeberkoop scharrelen kippen en ganzen in gezelschap van koeien en schapen tussen de houtwallen. Lees hier alles over bosboeren.
- Ruim 621.000 mensen volgen de filmpjes die Sander Bauwens op YouTube deelt. Onderwerp van de filmpjes: zijn raskippen. Niet zo gek dus dat hij nu komt met een boek over alles wat je moet weten bij het zelf houden van kippen. Overweeg je om zelf kippen te gaan houden? Seasons deelt wat van Sander’s tips…
- Ze omringen zich met geiten, varkens, kippen en een hond, sinds ze van driehoog achter in Amsterdam ‘neerdaalden’ in het dorp Woerdense Verlaat. Dochter Carolijn zal opgroeien als een echt buitenmeisje. Marlous en Lucas realiseren zich elke dag dat ze in het paradijs wonen. En het leuke: ze runnen niet alleen hun boerderij maar ook een tiny house: ‘The Dutch Farmhouse’.
