Aan het einde van de winter komen in de Walburg Tuinen zeeën van krokussen, sneeuwklokjes en helleborussen tot bloei, tegen een vurig decor van de rood bloeiende toverhazelaar. Indische loopeenden en een toompje kippen helpen een snaveltje om de tuin te onderhouden. In uptempo ganzenpas snellen drie Indische loopeenden over een pad van flag stones. De koddige witte langnekken hebben zojuist de kruidentuin geïnspecteerd op slakken, larven en torren. Ook verticuteerden ze al geduldig het gazon, bijgestaan door drie ferme kippen. Van de tweepotige brigade heeft alleen de Wyandottehaan een naam, geheel volgens de traditie van tuinbaas Hay Bedaux. “De hanen heten hier al generatieslang Henk.” Volgens Hay gaan de eenden en de kippen opvallend netjes te werk. “Ze woelen niet, maar plukken het mos tussen het gras vandaan. En ze halen ook de engerlingen uit het gazon. We hebben dan misschien geen strak gazon, maar wél een gezond gazon.” De dieren helpen Hay, zijn vrouw Jacqueline Nas en schoonzoon Arjan Rodijk met het ecologische beheer van de Walburg Tuinen aan de rand van Nuenen. Hierin worden ze bijgestaan door een stichting en club enthousiaste vrijwilligers. Op die manier kan dit bijzondere, groene erfgoed van Hetty Cox in stand blijven. 
Over het Helleboruspad
Bijna 65 jaar geleden ontwierp tuinarchitecte Hetty Cox hier op anderhalve hectare zavelige klei een natuurlijke tuin vol markante bomen en heesters. Haar focus lag op vaste planten met bijzondere bladvormen en structuren. Bloeiende planten paste ze slechts mondjesmaat toe. Met uitzondering van helleborussen, en nog altijd komen de nazaten van haar collectie tot bloei. Vooral in de haast sprookjesachtige bostuin, in de schaduw van kronkelhazelaars en reusachtige prieelberken. De beheerders doopten hier het tuinpad om tot ‘Helleboruspad’. “Haar docent in Boskoop gaf Hetty de opdracht om te experimenteren met helleborus in haar tuin”, vertelt Jacqueline. “Ze was daarmee een van de eersten in Nederland, eind jaren vijftig. Want als mijn bronnen juist zijn, had zelfs Mien Ruys nog geen helleborus staan.” Een van die oude soorten is een zuiver witte orientalis-soort. Jacqueline constateerde vorig jaar dat er nog maar een paar planten van stonden. “De bijen zorgen hier voor kruisbestuivingen, waardoor allerlei leuke kleurtjes ontstaan. Maar als je dan niet ingrijpt, raak je op den duur die witte kwijt. Gelukkig heb ik nog wat uitlopertjes gevonden en ze apart gezet.” Jacqueline had geen kennis van tuinieren toen haar man het beheer van de Walburg Tuinen overnam. Die deed ze hier op in de praktijk. “Ik ben kunstenaar van origine, dus gevoel voor kleur en compositie had ik wel. Maar de plantjes heb ik hier echt een voor een in de tuin leren kennen.”
Spontane kruisingen
Verspreid over de bostuin staan vijf soorten helleborus. De meeste zijn van het type Helleborus orientalis, maar ook de limoenkleurige Helleborus foetidus en donkerbloemige Helleborus torquatus zijn goed vertegenwoordigd. Alleen de echte kerstroos, de ‘niger’, kan er maar moeilijk aarden. “Dat is een lastpak”, vindt Arjan. “Die moet je eigenlijk ergens helemaal achteraf zetten tussen wat hogere struiken. Ik heb het idee dat hij het liefst niet gezien wil worden.” Het handmatig kruisen van de helleborussen hebben de tuinmannen losgelaten. Tijdgebrek dwingt hen om keuzes te maken. Want naast het vrijwillig onderhouden van de tuin, runnen ze hun eigen hoveniersbedrijf. “Als je je focust op een bepaalde plant, moet je de deur bijna gesloten houden”, legt Jacqueline uit. “Terwijl wij er juist voor vechten dat deze tuin kan blijven bestaan. En dat lukt alleen als die open is voor het publiek. Met de opbrengsten kunnen we de tuin onderhouden.” Wel potten de beheerders jaarlijks in februari honderden helleborussen op voor de verkoop. “Veel mensen kennen de Walburg Tuinen inmiddels van de helleborus. Ze komen er speciaal voor naar Nuenen.” Zodra de tuiniers een bijzondere spontane kruising spotten, krijgt deze een apart plekje. “Dan schrijven we ‘niet te koop’ op het potje”, schetst Arjan. “En daar proberen we dan natuurlijk meer van te krijgen. Maar een derde of vierde naam krijgen ze niet meer, omdat we nooit precies kunnen vertellen wie de vader en moeder zijn. Het zijn gewoon allemaal mooie orientalissen.” 
Helleborus orientalis subsp. guttatus, een van de vele eigen zaailingen
Tuinkamers
In de koudste maanden van het jaar komt de structuur van de tuin krachtig naar voren. Misschien nog wel meer dan in de zomer ligt de nadruk op de vele fraai gevormde heesters en bomen die de tuinkamers karakter geven. Zoals toverhazelaar ‘Feuerzauber’ die opvallend roodoranje bloeit. Verderop staat een winterzoet (Chimonanthus praecox) in volle bloei. De heerlijke zoete geur lokt de eerste bijen, hommels en nachtvlinders naar de tuin. “Dit seizoen is voor ons zo heerlijk, omdat we de tijd hebben om echt even te genieten”, zegt Jacqueline. “De tuin is dan al helemaal schoon en alles is in redelijke proporties teruggesnoeid. We kunnen nog eens een extra wandelingetje maken. We verwonderen ons dan weer over al die mooi gesnoeide stammen en de rijkdom aan bolletjes en helleborussen daaronder.” Aan de rand van de bloementuin, bezaaid met duizenden krokussen, leunt een imposante lijsterbes met dikke, oranje, bottelachtige bessen tegen een taxushaag. “Deze Sorbus thibetica ‘Mitchellii’ is een heel bijzonder, zilverbladig exemplaar”, weet Jacqueline. “Hetty was als dendrologe in het buitenland altijd op zoek naar mooie, houtige gewassen. Kenners zijn vaak onder de indruk van wat ze hier allemaal aantreffen.” Zoals de grote papieresdoorn midden in de rotstuin, met zijn kenmerkende kaneelbast. En de valse acacia met een prachtige, zilverbruine diepgegroefde schors. “Ik vind het mooi dat de paden je hier zo dicht langs de bomen leiden”, zegt Jacqueline. “Dat nodigt echt uit om ze goed te bekijken.” 
Meer kleur toelaten
De beheerders zetten de tuin zo veel mogelijk in Hetty’s geest voort. Een taak die in de beginjaren niet altijd makkelijk was. “We waren heel bang om haar concept te doorbreken. Maar soms kun je niet anders”, zegt Jacqueline. “Zo hebben we de grote Pinus densiflora in de rotstuin op een bepaald moment opgesnoeid om meer licht in de tuin te brengen. Iets wat we eigenlijk niet durfden.” Langzaam lieten de beheerders ook hun persoonlijke smaak toe. Zo vormden ze het oude boomkwekerijgedeelte om tot voedselbos. Het ecologische karakter versterkten ze met onder meer een paddenpoel en een wilde weide. Ook bracht Jacqueline opvallende bloeiers als dahlia’s, canna’s en daglelies in de tuin. “Ik miste uitgesproken kleuren als oranje, geel en rood. Daar was Hetty niet van. En dahlia’s vond ze maar tuttig.” Ook om de tuinen te bewaren voor de toekomst maakte het drietal in samenspraak met de stichting andere keuzes. Zo zijn er speciale open-tuindagen en introduceerde Jacqueline poëzie in de tuin. “Voor Hetty was het not done om hier publiek te ontvangen. Dat leidde haar alleen maar af van de tuin. Ik geloof dat die authenticiteit deze tuin heeft bewaard. Anders was hij al lang ergens in de marge beland. Het is fijn om te horen dat bezoekers deze plek nog altijd inspirerend vinden. ‘De tuin heeft een ziel’ horen we weleens. Dat is volgens mij het resultaat van de energie die we er met z’n allen in stoppen.”
Helleborusweekend & Kerstrooszondag
Op 20 en 21 februari viert de Walburg Tuinen – onder voorbehoud – het jaarlijkse Helleborusweekend met de Kerstrooszondag. Er zijn dan veel mooie planten te koop en je kunt als ‘Vriend van de Walburg Tuinen’ een rondleiding krijgen. Kijk voor actuele informatie op dewalburg.nl CREDITS: TEKST MIRJAM ENZERINK | FOTOGRAFIE SIETSKE DE VRIES 
De reportage over de Walburg Tuinen – met veel meer mooie beelden – vind je in Seasons februari. Bestel ‘m eenvoudig online via de webshop (zonder verzendkosten). Verder in deze Seasons: * Binnenkijken in een prachtige barn * Stylen met de mooiste tulpen * Genieten van heerlijke winterkost * Wandelen door het Friese veen en langs de Drentsche Aa * Tuinklusjes op de grens van winter en voorjaar * Schrijver Monique van Orden over leven in een tiny house * Ambachtelijke kazen van de historische zuivelfabriek Kaaslust – mét recepten
