Een keramiek vaas of keramieken tegels aan de wand: keramiek is prachtig om in huis te hebben. En, mocht je ooit een workshop keramiek willen gaan doen, wees gewaarschuwd want het werken met klei is een stevige work-out. In dit artikel interviewen we Iris Tonies die bijzondere keramiek maakt.
Wat is keramiek?
Keramiek is eigenlijk een verzamelnaam voor alles wat wat van gebakken klei wordt gemaakt. Dus alles wat eerst in de oven wordt gebakken, keramiek ontstaat namelijk door verhitting. En dus wordt glas en diamant ook onder keramiek verstaan. We kijken in dit artikel in het atelier van kunstenaar Iris Tonies, helderwitte oer-keramiek van Iris Tonies maakt van elke tafel een feestje.
Klei veranderen in goud
“Het is geduldig en maakt mij rustig. Fijn, want in mijn hoofd is het soms een tombola van ideeën. Dat is misschien wel het grootste verschil met een leeg stuk canvas. Het staart me aan en beangstigt me.” Nee, geef Iris Tonies maar een homp klei dat ze in ‘goud’ kan veranderen. “Het is lekker no-nonsense. Je krijgt niks cadeau.” In haar zonovergoten atelier, niet ver van Vilafranca del Penedès, een plaatsje op vijftig kilometer van Barcelona, staan houten kasten vol blinkend witte keramiek vazen, schalen en serviesgoed. Aan de muren hangen haar wandsieraden, guirlandes in klei, en aan het plafond lampen van haar hand.
Stevige work-out
De passie voor het ‘superaardse’ materiaal ontstond zo’n vijftien jaar geleden toen een galeriehouder vroeg of ze wellicht ook iets kon maken uit ander materiaal dat hij ‘iets makkelijker kon plaatsen’. Op dat moment exposeerde het Maritiem Museum van Barcelona een kunstwerk van Iris. “Een soort golf, opgebouwd uit ijsstokjes, die veel bekijks trok. Het hele object was achttien bij vier meter groot.” Ze laat de handen even rusten op de wit uitgeslagen werkbank. Werken met klei is een stevige workout, lacht ze. “Het is heel fysiek. Na een dag voel ik het wel.” Twintig jaar geleden kwam ze als Nederlandse kunstenaar in Barcelona aanwaaien, letterlijk. “Ik was destijds getrouwd met een kapitein en het leek ons wel avontuurlijk om naar Spanje te varen.”
Ruches en Rembrandt
Van een afstandje lijkt haar keramiek op verleidelijke, rijk gedecoreerde slagroomtaartjes. Ze hebben iets baroks, met hun pracht en praal. Zelf omschrijft ze het als ‘folkloristisch’, doorspekt met ‘traditionele elementen’ uit verschillende culturen. “Ik had een aantal dames uit Nederland voor een keramiek workshop en die herkende de Zeeuwse knoop. Een groep uit India herkende juist weer stijlelementen uit hun land. Als je inzoomt op de details zie je vooral basisvormen. Streepjes, stippen, vierkantjes, parels, druppels, tranen; noem maar op.” Een ‘universele beeldtaal’ noemt ze het, een soort oerkreet die iedereen verstaat. “Ik ben net terug uit India. Elke spijker in een tuktuk is versierd met een bloemetje. Dat fascineert me.” Haar inspiratiebronnen zijn eindeloos, horen we. Van ruchesjurken uit de tijd van Marie Antoinette tot schilderijen van Rembrandt en van antieke sieraden tot tribal tatoeages. “Overal zie ik dingen. Ik fotografeer ze, print ze uit en hang ze op in mijn studio. Die beelden moet ik om me heen hebben, een dag in kunnen rondzwemmen. Er hangt nog een tekening die ik op m’n zesde maakte.
Lees ook: Prachtambacht: zij maakt ultiem zachte – en prachtige – tapijten van mohair
Kletsen en draaien
Tussen de vele foto’s op de muren hangen schetsen in houtskool, inkt of potlood. Elk ontwerp van Iris wordt geboren op papier. Daarna begint het kneden, duwen, rollen en vormen. De technieken die ze gebruikt noemt ze ‘prehistorisch’. “Ik heb geen draaischijf. Soms werk ik met een giet- of drukmal, verder doe ik alles met de hand. Spatels, stokjes of de achterkant van een lepel zijn m’n belangrijkste gereedschappen.” Bij het handmatig maken van parels vraagt de oud-student van de Utrechtse kunstacademie soms vrienden om even mee te helpen. “Samen aan een tafel, kletsen en draaien. Na afloop heb ik weer een doosje vol.” Het drogen gaat relatief snel in de Spaanse zon. Daarna op 1000 graden Celsius in de oven, en met glazuur afbakken op 980 graden Celsius. Haar keramiek is overigens altijd wit, of beter gezegd puur, dus niet gekleurd. “Het verhaal zit in de vorm, niet in het materiaal.”
Keramiek als dagboek
Tijdens de donkerste periode in haar leven kwam Iris tot de essentie van haar kunstenaarschap. “Mijn zoontje overleed na 176 dagen. Ik greep het hardste potlood en tekende, kraste het ontwerp voor een bevroren fontein, een huisaltaar. “Dat hielp me om weer de weg in het leven te vinden.” De ‘frozen gardens’, met prachtig vormgegeven bloemen en bladeren, boetseert ze ook voor anderen. In overleg met een klant ‘stopt ze erin wat erin hoort’ in de hoop dat de ‘liefde weer gaat stromen’. “Het geldt eigenlijk voor alles wat ik maak. Ik creëer dingen die dicht op mijn huid zitten. Mijn keramiek is een dagboek. Toen ik begon met klei waren de vormen abstract, zee-achtig. Na de dood van mijn kind ben ik een nieuwe richting opgegaan. Meer realistisch, heldere vormen als een eerbetoon aan hem.” De keuze om ook serviesgoed te gaan maken, kwam eveneens voort uit een diep gevoel. “In mijn diepste
rouw zat ik met vrienden aan tafel. Ik was verdrietig, maar genoot er tegelijkertijd van, was dankbaar dat we bij elkaar waren. Toen besefte ik dat we niet leven om te blijven treuren.” Haar schalen, borden, kommen en vazen maken daarom van elke maaltijd een feestje.
Meer zien van het werk van Iris? Kijk op iristonies.com.
TEKST LEO ALEXANDER SCHLANGEN | FOTOGRAFIE CHANTAL ARNTS
