Compost is niet alleen praktisch: je kunt je groenteafval direct kwijt, het is ook heel gezond voor de tuin. Hier lees je wat compost precies is, en hoe je het zelf kunt maken. Heb je een kleine tuin of alleen een balkon? Geen probleem!
Wat wel en wat niet?
Zelf compost maken: gooi in je compostton of wormenbak alleen ongekookt groenafval: groente-, fruit- en tuinafval, schillen, notendoppen, eierschalen, gebruikte theeblaadjes en koffieprut. Onkruid alleen als het nog niet heeft gebloeid, vanwege de zaden. Resten van vis, vlees, gekookt eten, citrusschillen, snijbloemen (vanwege pesticiden), sausen en vet gooi je níet bij de compost maar in de vuilnisbak. 
Wat is compost?
Eigengemaakte compost is waardevol voor elke tuin. Compost is voedzaam organisch materiaal met daarin allerlei diertjes en andere levende organismen. Dit noemen we ‘bodemleven’. ‘Composteerdertjes’ zoals pissebedden en wormen zijn de hoofdrolspelers. Ze komen vanzelf. Ze eten het groene afval op en verteren het, waarmee ze dood plantmateriaal omzetten in voedzame humus.
Overzichtelijk in vakken
Houd de compost georganiseerd. Met behulp van oude pallets maak je vakken. Als je tuin daarvoor groot genoeg is, maak je er drie op een rij. Is het eerste vak vol, dan gebruik je het volgende vak. Deel 1 kan dan rustig ‘doorrijpen’. Is deel 2 vol, dan begin je aan deel 3. Je kunt ook overscheppen, met een greep of schep. 
Onzichtbare compostberg
Wil je een onopvallende compostberg, bouw dan een takkenril zoals je ook een heg maakt: sla losse paaltjes van kastanjehout op 50-100 cm afstand van elkaar en stapel er snoeihout van iets langere lengtes tussen. Je krijgt zo een natuurlijk ogende composthoop die tegelijkertijd een toevluchtsoord vormt voor vogels en andere kleine tuinbewoners. 
Compost in een kleinere tuin
In een kleinere tuin heb je minder snoeiafval en dus een kleiner compostsysteem nodig. Een draadmand is daarvoor handig, en als die vol is een tweede. Een kant-en-klaar compostvat met een deksel en luikje om te ‘oogsten’ kan ook uitkomst bieden. Of maak een compostvat van een emmer-met-deksel. Zorg voor gaatjes in de bodem zodat het bodemleven erin kan kruipen. Heb je het idee dat het materiaal onderin ‘rijp’ is, dan keer je de ton om of op zijn kant. Haal het rijpe materiaal eruit, zet de ton weer rechtop en vul met materiaal dat nog verder moet composteren. 
Wormentoren op het balkon
Voor het composteren van groen keukenafval op een balkon is een wormentoren ideaal. Het is een gesloten systeem met een deksel met luchtgaatjes. Er leven alleen tijgerwormen (Eisenia fetida) in. Die koop je via internet. Ze graven niet diep – in tegenstelling tot regenwormen – en leven in kluwens bijeen. Door een kraantje loopt de vloeistof (wormenpis, tsja) uit de toren en dat is powerfood voor planten.
Wanneer is compost goed?
Compost die mooi donker is en waarvan je het oorspronkelijk materiaal niet meer herkent, is ‘rijp’. Je kunt de mest meteen gebruiken, of eerst door een grondzeef halen. De deeltjes die te groot zijn, kieper je terug in de compostbak zodat ze verder kunnen ‘verteren’. Verspreid de rijpe compost met een hark of met de hand over de grond. Gebruik de mest ook voor het vullen van potten en bakken, dat is veel beter dan potgrond.
Nee, compost stinkt niet
Composteren is een proces waar zuurstof bij nodig is. Is daar gebrek aan, dan kan compost gaan stinken. De oplossing is eenvoudig: steek met een stok een paar gaten in de compost zodat er lucht bij kan komen. Of bouw de composthoop opnieuw op, met hier en daar een handje stro (te koop bij dierenwinkels) ertussen. Binnen een dag is de geur verdwenen. TEKST EN ILLUSTRATIES MADELON OOSTWOUD | FOTOGRAFIE ISTOCK Lees ook: Permacultuur: het nut van onkruid Permacultuur – tips voor in de tuin: er kan altijd meer bij Permacultuur: zon, licht en schaduw maken in de tuin
