Zelf verf maken: zo doe je dat

Verven met natuurlijke materialen is eigenlijk heel simpel: je legt vruchten of kruiden in water, verwarmt dit voor een bepaalde tijd en legt daarna de stof in het water. Door dit proces in twee stappen op te delen haal je de meeste kleur uit je plantaardig materiaal waardoor het kleurresultaat beter wordt. Maak aparte verfbaden voor elke plant of kruid. Met kleine aanpassingen per plant/kruid zijn dit de basisstappen voor het verven met plantaardig materiaal:

Begin met het extraheren van de kleurstof door het plantaardig materiaal onder te dompelen in een pan met water, net genoeg zodat alles onder water staat.
Laat aan de kook komen en daarna sudderen voor minstens een uur met de deksel op de pan.
Zet het vuur na een uur uit en laat de pan met inhoud afkoelen. Bekleed een zeef met een stuk mousselinestof en zeef de vloeistof. Het zeven voorkomt dat kleine restjes van het plantaardig materiaal achterblijven, deze zorgen voor donkere vlekjes op de stof. Als je dit effect juist mooi vindt, zeef je niet.
Zet de pan met het gezeefde water terug op het vuur en laat nog een uur sudderen. In de tussentijd bereid je alvast de stoffen voor door ze een uurtje in een warm bad te laten soppen met een beetje pH-neutrale zeep waardoor de vezels wat meer open gaan staan. De stof neemt hierdoor beter de verf op.
Na dit tweede uur verhitten met het deksel op de pan (om verdamping te voorkomen), laat je de pan minstens 30 minuten staan. Langer kan ook, zelfs meer dan 24 uur. Hoe langer je de kleurstof in een aluminium pan laat zitten, hoe meer bijtende effecten er zijn van het metaal en hoe sterker de kleur waarschijnlijk zal zijn.
Dompel nu de vochtige stof onder in het verfbad. Voeg zo nodig meer water toe. Duw met een houten lepel voorzichtig alle luchtbellen uit de stof zodat de stof helemaal onder water staat. Verwarm de pan nog een uur zachtjes en roer af en toe voor het krijgen van een egale kleur. Het is niet noodzakelijk om de stof langer in de pan te laten. Haal de stof eerder uit de pan als je een lichtere kleur wilt. Door de stof steeds weer te bekijken, beoordeel je op gevoel welk kleurresultaat je mooi vindt.
Haal de stof uit de pan en wring voorzichtig het overtollige water eruit. Laat de stof in de schaduw binnen of buiten opdrogen. In de zon laten opdrogen levert ongelijke kleureffecten op.
Berg de geverfde stof zodanig op dat er geen licht bij kan komen voor minstens een week. Pas na een week spoel je de overtollig verf uit de stof met warm water en was je de stof met een zachte pH-neutrale zeep. Hoe langer je wacht met spoelen hoe kleurvaster de stof zal worden. Laat de stof drogen (maar niet in direct zonlicht). Nu is de stof klaar voor gebruik.

Noot 1: Verf je met bloemen en fijne bladsoorten? Deze mogen niet zo heet worden, je kunt ze beter eerst laten weken in een pan of grote weckpot met gekookt water.

Noot 2: Voor nog een kleurvaster resultaat kun je je linnen en katoenen stoffen voorbehandelen (‘beitsen’ in vaktermen) met aluminiumacetaat. Dit doe je door 12% van het gewicht van je droge stof aan aluminiumacetaat toe te voegen. Voor 100 gram stof heb je dus 12 gram aluminiumacetaat nodig. Draag handschoenen en een masker. Weeg de benodigde hoeveelheid aluminiumacetaat af in een glazen potje, voeg wat kokend water toe en roer goed om alles op te lossen. Doe de stof in een ruime pan met water en voeg het aluminiummengsel toe. Roer goed door en laat 24 uur staan terwijl je regelmatig goed roert. Houd de deksel op de pan. Spoel de volgende dag de stof uit met koud water en bewaar hem voor het kleuren of ga er direct mee aan de slag.

Tips voor het verven

Draag handschoenen als je de stof uit het verfbad haalt. Ook plantaardige verf kan irriterend zijn voor je huid, vooral als er veel tannine in zit.
Gebruik het liefst niet dezelfde pannen voor het verven en koken.
Klaar met het verfbad? Geef er de planten in de tuin water mee.
Er spelen zo veel factoren een rol bij natuurlijk verven dat er geen garantie is dat je twee keer dezelfde kleur krijgt. Maar dit maakt het verven met planten juist zo verrassend en leuk.
Gebruik je de schillen van een avocado? Zorg er dan voor dat je al het achtergebleven vruchtvlees goed verwijdert uit de schil en hem schoonspoelt voor gebruik.
Bewaar uien- en avocadoschillen/pitten en ander bruikbaar plantenrestafval na het koken in een bakje en laat ze drogen. Zo kun je altijd gaan verven wanneer je er zin in hebt.
Verven met stoffen gemaakt van natuurlijke vezels zoals linnen en (ongebleekt) katoen geven het mooiste kleurresultaat.
Je hoeft niet altijd nieuwe stof te kopen, geef linnen servetten, theedoeken, een tafelloper, tas of broodzak een tweede leven en een nieuw fris kleurtje.
Overgebleven plantaardige verf die zijn verfkracht nog niet heeft verloren kun je nog gebruiken voor het verven van papier. Bewaar de overgebleven verf in een glazen weckpot.
Was van tevoren alle te verven stoffen met een pH-neutraal wasmiddel, hierdoor hechten de kleurstoffen beter aan de stof.

Verven met Rozemarijn

Tafelloper

Verwarm een pan water met een flinke bos rozemarijn, laat het niet koken. Laat 24 uur of langer staan zodat de kleurstoffen uit de rozemarijn goed in het water kunnen trekken.
Zeef het mengsel en doe de stof die je wilt verven – bijvoorbeeld een servet of tafelloper – in de vloeistof. Verwarm opnieuw, zorg ervoor dat het textiel helemaal onder water blijft en roer af en toe door. Laat de pan een uur op het vuur en laat de stof daarna afkoelen in de pan.
Verwijder de stof, wring voorzichtig uit en laat drogen.
Was de stof op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat opnieuw drogen.

VERVEN MET MEEKRAP

Oranjerode theedoek
De oranjerode theedoek is gekleurd met meekrap. De tint komt van de rode wortelstokken. Bij hogere temperaturen wordt de verf bruin. De wortels worden eerst gedroogd en in stukjes gesneden.

Neem net zo veel meekrap als het gewicht van de theedoek. Doe de meekrap in een pan en voeg zo veel water toe dat de theedoek onder water staat. Breng aan de kook en laat sudderen totdat je de gewenste kleur bereikt.
Haal de theedoek uit het verfbad, verwijder restjes meekrap, wring voorzichtig uit en laat drogen.
Was op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat opnieuw drogen

Theedoek met oranjerode spikkels

Was de theedoek met een pH-neutraal wasmiddel op 30 °C.
Leg de vochtige theedoek op het aanrecht en strijk hem glad. Strooi meekrap, goudsbloemen en zwarte thee willekeurig over de theedoek. Rol de theedoek strak op en wikkel er touw omheen.
Leg de rol in een metalen stoommandje in een pan met een klein laagje water. Doe het deksel op de pan en laat stoom ontwikkelen. Stoom de rol minstens 1 uur op een laag pitje waarbij je telkens controleert of er nog genoeg water in de pan zit. Let erop dat het mandje en de rol niet onder water komen te staan, anders lopen de verfkleuren door elkaar heen (wat soms juist ook heel leuk kan uitpakken).
Laat de rol afkoelen en maak hem pas na 24 uur open. Verwijder de restjes natuurlijk materiaal en laat drogen.
Was de stof opnieuw op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat drogen.

Verven met kurkuma – dip dye effect

kussenhoes

Voor het verven van een witte linnen kussenhoes doe je 4 potjes kurkuma in een grote aluminium pan met water. Breng aan de kook, laat even sudderen en zeef het mengsel zodat je alleen het gekleurde vocht overhoudt.
Dip de kussenhoes in het mengsel en laat over de rand van de pan hangen. Laat 1 uur sudderen.
Doe het vuur uit en laat tijdens het afkoelen net zo lang hangen totdat je tevreden bent over de kleur.
Wring het overtollige water voorzichtig uit de kussensloop en laat drogen.
Was de stof op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat opnieuw drogen.

Noot: Dit verfbad zal nog lang niet uitgeput zijn dus kleur eventueel nog iets anders: een servet, theedoek, klein schortje of katoenen shopper bijvoorbeeld. Ook wit katoen of jute touw zijn goed te verven en leuk om bijvoorbeeld een cadeautje mee in te pakken. Zelfs wit handgeschept papier kun je dippen in het verbad.

Verven met guldenroede en ijzerwater

Groente- en fruitzak

Breek de takken guldenroede in stukken en leg ze in water. Verhit het mengsel en laat 1 uur sudderen.
Laat afkoelen en laat 24 uur staan.
Zeef het mengsel, verhit het opnieuw en voeg het textiel toe, wij gebruikten een groente- en fruitzak van biokatoen. Zorg ervoor dat het textiel helemaal onder water staat en laat 1 uur, of langer afhankelijk van het gewenste kleurresultaat, sudderen. Het is een kwestie van uitproberen en de resultaten zijn telkens weer verrassend anders en leuk.
Laat drogen.
Stempel of schilder met een kwast gedoopt in ijzerwater patronen op de stof. Afhankelijk van de concentratie ijzer in het water zal de kleur bruiner of grijzer worden. Ook dit is een kwestie van uitproberen.
Laat drogen en spoel de volgende dag voorzichtig uit.
Was de stof op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat opnieuw drogen.

IJzerwater maken
Met ijzerwater verander je de pH-waarde en daarmee de geverfde kleur. Je maakt het simpelweg door een handvol verroeste spijkers en water en azijn (evenveel water als azijn) in een glazen pot te doen en minstens een week te laten trekken. Door de geverfde stof in het ijzerwater te dippen of dompelen wordt de kleur donkerder. Laat de stof uiteindelijk goed drogen en was met een pH-neutraal wasmiddel.

Stoffen oprollen met eucalyptus en ander plantaardig materiaal

Strook stof
Stof oprollen met plantaardig materiaal ertussen en vervolgens omwikkelen met touw levert telkens weer andere verrassende resultaten op. Heb je de stof van tevoren voorbehandeld/gebeitst (zie Noot 2), dan zal de eucalyptus rode kleuren achterlaten. Niet gebeitst, zoals op de foto, levert zachtroze kleuren op.

Leg een lange strook vochtige linnen stof op een werkblad, bestrooi met diverse plantaardige materialen zoals rooibosthee, kurkuma, zwarte thee, gedroogde lavendel en rozemarijn en leg er een tak eucalyptus op en eventueel wat bloemen (zoals calendula). Rol stevig op en omwikkel met touw.
Leg de rol in een roestvrijstalen stoommandje in de pan en stoom minimaal 1 uur (maar liefst langer) en laat afkoelen.
Maak de volgende dag het touw los en verwijder het plantaardig materiaal. Laat drogen.
Was de stof op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel en laat opnieuw drogen.

Noot: Langer laten drogen na het openen van de rol, levert betere kleurresultaten op.

Verven met rooibosthee en ijzerwater

Shopper

Doe de zakjes uit twee pakjes rooibosthee in een pan met water en breng aan de kook. Laat een uur sudderen.
Zeef het mengsel en leg de shopper in de pan. Laat een uur sudderen.
Laat het mengsel afkoelen met de tas in de pan en bepaal zelf wanneer je tevreden bent over het kleurresultaat. Haal dan de tas uit het water. Wring het overtollige water uit de tas en laat drogen. Hoe langer je de tas laat drogen hoe mooier het kleurresultaat.
Spetter met een kwast en ijzerwater over een gedeelte van de tas zodat er grijze vlekjes ontstaan. Laat drogen.
Spoel de tas na het drogen uit onder de kraan en was hem eventueel op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel.

Verven met witte en rode uienschillen – tie dye effect

Short

Voor het maken van dit verfbad zijn rode en witte uienschillen met elkaar gemengd. De uienschillen samen moeten net zo veel wegen als het textiel. De stof vooraf beitsen is niet per se nodig, maar als je het wel doet ontstaan er mooiere diepere kleuren, van bruin tot groen.

Maak een simpel wit schort vochtig, rol het vanaf de zijkant op en wikkel op een gelijke afstand van ongeveer 15 cm touw om de rol en knoop dat stevig vast. Hierdoor ontstaat straks tijdens het verven het tie dye-effect.
Doe de uienschillen in een pan en voeg zo veel water toe dat de uienschillen onder water staan. Breng aan de kook en laat een uur sudderen. Laat daarna afkoelen.
Je kunt het mengsel eerst zeven maar direct de stof toevoegen en later pas de uienschillen verwijderen kan ook (gooi de uienschillen na gebruik in de groenafvalbak). Voeg het schort toe en laat nogmaals een uur sudderen.
Laat daarna afkoelen met het schort in het verfbad, net zo lang tot je het gewenste kleurresultaat hebt bereikt. Dit doe je door tussendoor regelmatig te checken.
Haal het touw van het schort, laat drogen en was de stof op 30 °C met pH-neutraal wasmiddel.